مقایسه بانک بذر خاک بین دو کاربری مرتعی و جنگلی و بررسی روند تغییرات آن در طول گرادیان ارتفاعی

در این تحقیق خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی و تنوع گونه ای) در سه رویشگاه جنگلی، اکوتون و مرتعی که در طی گرادیان ارتفاعی قرار گرفته بودند مطالعه شد. منطقه مورد مطالعه در حوزه واز استان مازندران قرار داشت. جهت مطالعه ویژگیهای بانک بذر خاک از این مناطق اقدام به نمونه برداری در اواخر زمستان 1389 شد. بدین صورت که در هر رویشگاه 10 ترانسکت 50 متری با فاصله های 15 متری از یکدیگر مستقر گردید و نمونه های خاک از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتیمتری از داخل پلاتهای ا متر مربعی برداشت شد. نمونه های خاک پس از اعمال تیمار سرمادهی به گلخانه منتقل و کشت شدند. گونه هایی که بذورشان جوانه می زد در فاصله هر دو هفته یکبار شناسایی و حذف می شد. همچنین درصد پوشش گونه های گیاهی موجود در هر پلات در بهار سال بعد ثبت گردید. در نهایت مقایسه خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی و تنوع گونه ای) در سه رویشگاه و همچنین در ارتفاعات مختلف از سطح دریا با استفاده از آزمون تجزیه واریانس یکطرفه انجام شد. خصوصیات بانک بذر خاک دو عمق خاک هر رویشگاه و هر ارتفاع با استفاده از آزمون t جفتی مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد تراکم، تنوع و غنای گونه ای بانک بذر خاک سه رویشگاه و در ارتفاعات مختلف دارای اختلاف معنی داری می باشد، بطوریکه این خصوصیات بذر خاک به ترتیب در منطقه اکوتون، مرتع و جنگل بیشتر بودند. طبقات ارتفاعی میانی از سطح دریا (2200-2050) نیز از لحاظ فاکتورهای مذکور بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند، طبقات ارتفاعی پایینتر (2000-1850)، کمترین مقدار و طبقات ارتفاعی بالاتر (2400-2250) دارای مقدار حد واسط دو طبقه قبلی بودند. تشابه ضعیفی بین بانک بذر و پوشش روزمینی وجود داشت (حداکثر 24 درصد) و بر خلاف فاکتورهای قبلی، بیشترین تشابه بانک بذر خاک با پوشش روزمینی در رویشگاه مرتعی و ارتفاعات بالا، کمترین مقدار آن در منطقه اکوتون و مقدار این شاخص در منطقه جنگلی و ارتفاعات پایین، حد واسط دو منطقه و ارتفاعات قبلی قرار داشت. عمق نیز اثر معنی داری بر همه خصوصیات بانک بذر خاک داشت و در رویشگاه ها و ارتفاعات مختلف، عمق 5-0 دارای مقدار بیشتری از عمق 10-5 بود. بطور کلی می توان نتیجه گرفت که منطقه اکوتون (ارتفاعات میانی) بعلت داشتن فضای بازتر تاج پوشش جنگلی، موقعیت قرارگیری و تنوع گونه ای بیشتر پوشش نسبت به دو رویشگاه دیگر (سایر ارتفاعات) دارای بانک بذر بیشتر و غنی تری می باشد. ار آنحایی که اغلب بانک بذر خاک مربوط به مراحل ابتدائی توالی بود و شباهت ضعیفی بین بانک بذر خاک با پوشش روزمینی وجود داشت، اگر هدف احیای منطق تخریب شده جنگلی با گونه های جنگلی باشد امکان پذیر نیست اما احیای مراتع بویژه احیای اکوتون با گونه های علفی امکان پذیر است.